انواع كهكشانها

«کهکشان» به مجموعه ستارگان، گاز و غبار گفته مي شود که با نيروي جاذبه کنار هم نگاه داشته شده اند. کوچک ترين کهکشان ها داراي عرضي برابر با چند صد سال نوري، شامل حدود يکصد هزار ميليارد سال ستاره هستند. بزرگ ترين کهکشان ها تا 3ميليون سال نوري عرض دارند و شامل بيش از هزارميليارد ستاره هستند. اشکال کهکشان ها براساس شيوه اي طبقه بندي مي شود که طبق شيوه طبقه بندي ستاره شناس آمريکايي، «ادوين هابل»، شکل يافته است. در مورد تکامل کهکشان ها اطلاعات قطعي کمي در دست است. تنها مطلب مورد اطمينان اين است که کهکشان ها ميلياردها سال پيش به شکل توده اي از ابرهاي گازي و غباري بوجود آمده اند.
کهکشان نامنظم
«کهکشان هاي نامنظم» هيچ شکل يا ساختار منظمي ندارند. آن ها داراي جرم بيشتري از کهکشان هاي ديگر هستند و بيشتر ستاره هاي موجود در آن ها داراي طول عمر کم و درخشان مي باشند. با وجود اينکه بسياري از کهکشان هاي نامنظم دربرگيرنده نواحي تابان گازي هستند که ستاره ها در آن ها شکل مي گيرند، بيشتر گاز ميان ستاره اي کهکشان ها بايستي متراکم شوند تا ستاره هاي جديدي بوجود آورند. حدود 5درصد از هزار کهکشان درخشان را کهکشان هاي نامنظم تشکيل مي دهند. اين در حاليست که يک چهارم کهکشان هاي شناخته شده نيز کهکشان هاي نامنظم هستند.
کهکشان هاي مارپيچي
«کهکشان هاي مارپيچي» داراي بازوهايي هستند که شکلي مارپيچي در اطراف برآمدگي مرکزي يا هسته، قرصي ايجاد مي کنند که چرخش هسته با چرخش بازوهاي آن همراه مي شود. جوان ترين ستاره هاي کهکشان هاي مارپيچي در بازوهاي کم توده يافت مي شوند و ستاره هاي کهن اکثرا در هسته متراکم قرار دارند. کهن ترين ستاره ها در هاله هاي کروي پراکنده قرار دارند و اطراف قرص کهکشاني را فراگرفته اند. بازوهاي مذکور همچنين داراي غبار و گاز فراواني هستند که منجر به تشکيل ستاره هاي جديد مي شود.
کهکشان مارپيچي ميله اي
يک «کهکشان مارپيچي ميله اي»، داراي يک هسته برآمدگي مرکزي کشيده شده و ميله اي شکل است. همزمان با چرخش هسته اينطور به نظر مي رسد که در هر سوي هسته يک بازو نيز مي چرخد. برخي ستاره شناسان عقيده دارند کهکشان راه شيري نيز يک کهکشان مارپيچي ميله اي است. شکل کهکشان هاي مارپيچي و کهکشان هاي مارپيچي ميله اي متغير است. از کهکشان هاي با برآمدگي هاي مرکزي بزرگ با بازوهاي نه چندان بهم پيوسته تا کهکشان هاي با برآمدگي هاي مرکزي کوچک و بازوهاي آزاد. گرچه کهکشان هاي مارپيچي و مارپيچي ميله اي پيش از اين به عنوان دو نوع کهکشان متفاوت طبقه بندي مي شدند، ولي امروزه ستاره شناسان آن ها را مشابه مي دانند.
کهکشان هاي بيضوي
«کهکشان هاي بيضوي» از نظر شکل، از شکل بيضي گون(شبيه توپ فوتبال آمريکايي) تا شکل کروي متغير هستند و اشکالي مابين اين دو نيز يافت مي شوند. برخلاف کهکشان هاي ديگر که نوري آبي از ستاره هاي فروزان و کم عمر منعکس مي کنند، کهکشان هاي بيضوي زردرنگ بنظر مي رسند. علت اين امر توقف شکل گيري ستارگان در اين کهکشان ها مي باشد که در نتيجه تقريبا تمام نور آن ها از ستاره هاي غول سرخ که داراي طول عمر زيادي هستند تامين مي شود.
کهکشان هاي فعال و غيرعادي
از تمام کهکشان ها ميزان معيني تشعشع الکترومغناطيسي ساطع مي شود. برخي کهکشان ها به طرز غيرعادي، مقادير زيادي تشعشع تابش مي کنند. اين کهکشان ها، «کهکشان هاي فعال» ناميده مي شوند. انرژي آن ها از منبعي با جرم بسيار زياد اما به هم فشرده که در مرکز کهکشان فعال قرار دارد تامين مي شود. انرژي اغلب به صورت اشعه ايکس، موج راديويي و همچنين نور است و ميزان انرژي آزاد شده به قدري زياد است که نمي توان تصور کرد ستاره ها آن را به وجود آورده باشند. ستاره شناسان بر اين عقيده اند که تنها جسمي که قادر است اين مقدار انرژي را آزاد کند يک حفره سياه فوق العاده پرجرم است. بنابراين، علت اينکه برخي کهکشان ها از جمله کهکشان خودمان انرژي نسبتا کمي آزاد مي کنند اين است که حفره سياه مرکزي کوچکي را در ميان گرفته اند.
کوازارها(شبه ستاره ها)
به نظر مي رسد که «کوازارها»(شبه ستاره ها) هسته فعال کهکشان هاي دور دست باشند. آن ها درخشان ترين، سريع ترين و دورترين اجرام شناخته شده در جهان هستند. کوازارها همانند ستارگان از سطح زمين به مثابه يک نقطه نوراني خيلي ريز ديده مي شوند. اگرچه کوازارها فقط به اندازه منظومه شمسي هستند، نور برخي از آن ها مسافتي در حدود 10ميليارد سال نوري را طي مي کند تا به ما برسد. ما براي اينکه بتوانيم چنين اجرام دوري را شناسايي کنيم نياز به تابش زياد نور آن ها داريم. تشعشع انرژي بعضي از کوازارها حدود 100برابر تشعشع کهکشان هاي عظيم است. با گسترش جهان کوازارها که در لبه خارجي آن قرار دارند به سرعت از زمين فاصله مي گيرند. دورترين کوازارهايي قابل رويت حدود 12ميليارد سال نوري در جهت انتهاي قابل مشاهده جهان قرار دارند. به خاطر زمان زيادي که طول مي کشد تا نور کوازارها به زمين برسد، اين کهکشان ها ستاره شناسان را قادر مي سازند تا جهان را در اولين مراحل شکل گيري، مورد مطالعه قرار دهند. کوازارها فوق العاده درخشان و در عين حال بسيار مهم فشرده مي باشند. در مقايسه با گستره کهکشان راه شيري که يک صدهزار سال نوري مي باشد، کوازارها قطري معادل چند روز يا هفته نوري را تشکيل مي دهند.
کهکشان هاي راديويي
تمامي کهکشان ها، موج راديويي، نور قابل رويت و انواع تشعشع از خودشان توليد مي نمايند. انرژي راديويي يک «کهکشان راديويي»، خيلي متراکم تر از انرژي کهکشان هاي معمولي است. اين انرژي از دو قطعه خيلي بزرگ، يا ابرهاي عظيم الجثه متشکل از ذرات در حال دور روشن از کهکشان ها تشتشع مي يابند. اين ابرهاي عظيم از فوران هاي گازي که از مرکز کهکشان با سرعتي معادل يک پنجم سرعت نور خارج مي شوند، در آسمان شکل مي گيرند. به نظر مي رسد که فوران اين انرژي عظيم توسط يک حلقه پيوستگي صورت مي گيرد که يک حفره سياه خيلي متراکم را دربرمي گيرد و در مرکز کهکشان واقع است. از هر يک ميليون کهکشان فقط يکي از آن ها يک کهکشان راديويي است.
تصادم کهکشان ها
بيشتر کهکشان ها از کهکشان هاي همسايه خود صدهزار سال نوري فاصله دارند. به هرحال، بعضي از کهکشان ها تا اندازه اي به يکديگر نزديک مي شوند که نيروي جاذبه دو طرفه آن ها اشيا» موجود در کهکشان ها ديگر را به اطراف خود مي کشد و اين امر باعث بوجود آمدن توده هايي به نام «دنباله هاي کشندي» مي گردد، که اين دنباله ها مانند پلي کهکشان ها را به يکديگر وصل مي نمايند. نزديکي بيش از حد کهکشان ها ممکن است، توام به تصادم آن ها گرديده و به دنبال اين عمل يک تغيير شکل بنيادي در شکل ظاهري آن ها صورت پذيرد.